Reaktywacja imperium zła

Geopolityczny plan Putina



Dziś Putin nie jest pre­zy­den­tem. Jest carem. Dzię­ki ope­ra­cji na Ukra­inie stał się naj­bar­dziej wy­ra­zi­stym przy­wód­cą, je­dy­nym sam­cem alfa na glo­bal­nej are­nie. To jed­nak za­le­d­wie część bar­dziej am­bit­ne­go pro­jek­tu.

- Ukra­ina jest tylko pre­tek­stem do za­kwe­stio­no­wa­nia obec­ne­go po­rząd­ku geo­po­li­tycz­ne­go - po­wie­dział były am­ba­sa­dor Pol­ski w Mo­skwie, Sta­ni­sław Cio­sek, w wy­po­wie­dzi dla te­le­wi­zji TVN. To teza, którą for­so­wa­łem od dawna. Lu­dzie po­kro­ju Pu­ti­na pa­trzą na po­li­ty­kę da­le­ko­sięż­nie (pod tym kątem byli szko­le­ni w KGB) i za­pew­ne wkal­ku­lo­wa­li bie­żą­ce po­raż­ki oraz pro­ble­my w osią­gnię­cie dłu­go­fa­lo­we­go efek­tu. Gra, którą pro­wa­dzi Rosja, w sza­chach znana jest jako ma­newr tak­tycz­ny, a cza­sa­mi nawet stra­te­gicz­ny: za­mia­ny fi­gu­ry na ini­cja­ty­wę. Putin od­da­je fi­gu­rę, ale zy­sku­je prze­strzeń stra­te­gicz­ną do dal­szych ru­chów. Na tym po­le­ga jego pro­jekt.

Prze­strzeń stra­te­gicz­na

Więk­szość wojen, któ­rych do­świad­czy­ła ludz­kość, pro­wa­dzo­na była wła­śnie o prze­strzeń − cza­sa­mi była to prze­strzeń fi­zycz­na, nie­rzad­ko eko­no­micz­na (czyli han­dlo­wa), ale pra­wie za­wsze jed­no­cze­śnie prze­strzeń stra­te­gicz­na. Mo­car­stwa po­trze­bu­ją pola, miej­sca do re­ali­zo­wa­nia gier. Hi­sto­rio­zo­fia po­ka­zu­je, że im­pe­ria naj­pierw roz­le­wa­ją się (są na­pę­dza­ne przez eks­pan­syw­ne par­cie), a na­stęp­nie kur­czą bądź roz­pa­da­ją. Tak było z Ce­sar­stwem Rzym­skim, III Rze­szą, Związ­kiem So­cja­li­stycz­nych Re­pu­blik Ra­dziec­kich, w ja­kimś sen­sie rów­nież ze Wspól­no­tą Bry­tyj­ską. Są tacy ana­li­ty­cy, któ­rzy, idąc tym tro­pem, wie­trzą nawet ry­chły upa­dek Sta­nów Zjed­no­czo­nych.

Rów­nież w sfe­rze men­tal­nej (so­cjo­lo­gicz­nej) powód wojen za­wsze był po­dob­ny. Jest on an­ty­te­zą de­wi­zy pro­ro­ka Iza­ja­sza: Opus iu­sti­tiae pax − "Dzie­łem spra­wie­dli­wo­ści jest pokój" − sfor­mu­ło­wa­nej przed ty­sią­ca­mi lat. Gdy od­wró­ci­my twier­dze­nie Iza­ja­sza, do­wie­my się, dla­cze­go w świe­cie mają miej­sce kon­flik­ty: nie ma spra­wie­dli­wo­ści, a więc nie może być mowy o po­ko­ju.

Dez­in­te­gra­cja po­li­ty­ki

Do­ko­nu­jąc opisu współ­cze­sne­go świa­ta, mu­si­my uwy­pu­klić jeden nie­zwy­kle istot­ny mo­ment: glo­ba­li­za­cję, czyli to­tal­ny, ko­niecz­ny pro­ces de­ter­mi­nu­ją­cy zja­wi­ska oraz po­czy­na­nia w sfe­rze po­li­ty­ki, eko­no­mii, kul­tu­ry, etc.

Naj­istot­niej­szą cechą kon­sty­tu­tyw­ną dzi­siej­sze­go glo­bal­ne­go po­rząd­ku jest asy­me­tria. Mamy zatem nie tylko Eu­ro­pę dwóch pręd­ko­ści, jak okre­śli­li nie­któ­rzy eko­no­mi­ści i po­li­to­lo­dzy Stary Kon­ty­nent. Mamy rów­nież Eu­ro­pę - a także świat - wielu pręd­ko­ści. Po­szcze­gól­ne dzie­dzi­ny życia ode­rwa­ły się od resz­ty i nie pędzą z jed­na­ko­wą szyb­ko­ścią: eko­no­mia wy­eman­cy­po­wa­ła się i ucie­kła po­li­ty­ce, za ży­ciem go­spo­dar­czym nie na­dą­ża kul­tu­ra, w tyle po­zo­sta­je rów­nież prawo, itd.

Pod wzglę­dem eko­no­micz­nym świat się coraz bar­dziej jed­no­czy. Je­że­li cho­dzi na­to­miast o aspekt po­li­tycz­ny, jest nadal mocno po­dzie­lo­ny, i co naj­gor­sze, za­gra­ża mu dal­sza dez­in­te­gra­cja.

Na takie za­gro­że­nie wska­zu­ją au­to­rzy "Im­pe­rium", An­to­nio Negri oraz Mi­cha­ela Hard­ta, któ­rzy prze­wi­du­ją na­dej­ście nowej eks­pan­syw­nej ar­chi­tek­tu­ry o struk­tu­rze sie­cio­wej. W ich opi­nii na­cią­ga czas no­we­go im­pe­rium, w któ­rym trud­no bę­dzie wy­od­ręb­nić cen­trum wła­dzy, a także zmie­ni się po­stać te­ry­to­rial­nych gra­nic. Eko­no­mia, po­li­ty­ka, kul­tu­ra zmo­dy­fi­ku­ją swoje za­kre­sy i nie­wy­klu­czo­ne, że będą funk­cjo­no­wać poza prze­strze­nią w tra­dy­cyj­nym ro­zu­mie­niu. Wszyst­ko roz­pły­nie się w glo­bal­no­ści, która re­la­ty­wi­zu­je naj­bar­dziej twar­de, a także wy­da­wa­ło­by się pewne, ak­sjo­ma­ty. W glo­ba­li­za­cji nic nie jest stałe. Zda­niem Negri oraz Hard­ta moż­li­wa jest me­ta­mor­fo­za im­pe­ria­li­zmów oraz eman­cy­pa­cja Trze­cie­go Świa­ta.

Po­now­na po­la­ry­za­cja

W nowym świe­cie do­mi­no­wać będą ci ak­to­rzy, któ­rzy umie­jęt­nie wpi­szą się w pro­ce­sy glo­ba­li­za­cji.
I choć czę­sto Wła­di­mi­ra Pu­ti­na okre­śla się jako po­li­ty­ka ana­chro­nicz­ne­go, przed­sta­wia się go w po­sta­ci dzie­więt­na­sto­wiecz­ne­go przy­wód­cy po­zba­wio­ne­go wy­obraź­ni, to być może wła­śnie Putin naj­le­piej od­czy­tał i zro­zu­miał lo­gi­kę współ­cze­sne­go świa­ta, naj­traf­niej zde­fi­nio­wał ak­tu­al­ne si­gnum tem­po­ris, naj­pre­cy­zyj­niej an­ty­cy­pu­je glo­bal­ne pro­ce­sy, usi­łu­jąc zmo­dy­fi­ko­wać ich bieg.

Rosja gra o zmia­nę geo­po­li­tycz­ne­go sta­tus quo. Zmie­rza do ko­rek­ty po­st­zim­no­wo­jen­nej ar­chi­tek­tu­ry. Pro­wa­dząc ope­ra­cje de­sta­bi­li­zu­ją­ce Ukra­inę, od­świe­ża i jakby na nowo de­fi­niu­je zim­no­wo­jen­ny układ, z de­ter­mi­na­cją po­la­ry­zu­jąc glo­bal­ną scenę.

Trze­ci po­tęż­ny, a przede wszyst­kim prze­ży­wa­ją­cy w ostat­nich la­tach ogrom­ną pro­gre­sję gracz, Chiny, zo­stał ze­pchnię­ty w cień. Ana­lo­gicz­nie Eu­ro­pa, która skom­pro­mi­to­wa­ła się w zde­rze­niu z Mo­skwą, nie umie­jąc wy­pra­co­wać spój­ne­go sta­no­wi­ska.

Pro­jek­tu­jąc kry­zys ukra­iń­ski, Putin mu­siał prze­cież prze­wi­dzieć sank­cje go­spo­dar­cze, po­li­tycz­ne, kul­tu­ro­we i wy­ni­ka­ją­ce z nich ewen­tu­al­ne per­tur­ba­cje eko­no­micz­ne, ale mimo wszyst­ko po­szedł w tę grę, za­ak­cep­to­wał ry­zy­ko ewen­tu­al­nych strat. Rosja prze­gry­wa na sank­cjach w kilku punk­tach, jed­nak zy­sku­je w jed­nym za­sad­ni­czym oraz stra­te­gicz­nym: od­zy­ska­ła ini­cja­ty­wę geo­po­li­tycz­ną. Zresz­tą w kal­ku­la­cjach pro­wa­dzo­nych na długą metę, eko­no­micz­na izo­la­cja Mo­skwy może mieć po­zy­tyw­ny wpływ na ro­syj­ską go­spo­dar­kę, zwięk­sza­jąc jej im­ma­nent­ną in­no­wa­cyj­ność.

Mo­car­stwo­wy wi­ze­ru­nek

Jest jesz­cze drugi motyw ro­syj­skie­go ataku na Ukra­inę: we­wnętrz­ne uwa­run­ko­wa­nia po­li­tycz­ne Rosji. Putin zro­zu­miał, że musi się­gnąć po nową po­li­tycz­ną ja­kość. Do­tych­cza­so­wy re­per­tu­ar tri­ków po­li­tycz­nych wy­czer­pał się. Aby umoc­nić wła­sną po­zy­cję, trze­ba było za­grać na eks­pan­syw­nych i im­pe­rial­nych no­stal­giach Ro­sjan.

Dziś Putin nie jest pre­zy­den­tem. Jest carem! Dzię­ki ope­ra­cji na Ukra­inie stał się naj­bar­dziej roz­po­zna­wal­nym oraz wy­ra­zi­stym przy­wód­cą współ­cze­sne­go świa­ta, je­dy­nym sam­cem alfa na glo­bal­nej are­nie, naj­tward­szym gra­czem, w zde­rze­niu z któ­rym inni li­de­rzy glo­bal­nej po­li­ty­ki wy­tra­ca­ją impet.

W ten spo­sób ukra­iń­ski kry­zys zo­stał wy­ko­rzy­sta­ny w ra­mach za­bie­gów wi­ze­run­ko­wych. Putin stał się po­tęż­niej­szy nawet niż pierw­si se­kre­ta­rze KC KPZR w cza­sach ZSRR, jego moż­li­wo­ści wy­ko­naw­cze można po­rów­ny­wać z wła­dzą tylko jed­ne­go sta­tu­su: cara. Obec­na Rosja ma na­to­miast po­wró­cić do po­zy­cji (co naj­mniej) "nu­me­ru dwa" w świa­to­wej geo­po­li­ty­ce, którą po upad­ku że­la­znej kur­ty­ny stra­ci­ła na rzecz Chin. Re­wi­ta­li­za­cja po­rząd­ku zim­no­wo­jen­ne­go stwa­rza na to dużą szan­sę.

Dziel i rządź

Nie­przy­pad­ko­wo cała ope­ra­cja re­ali­zo­wa­na jest po­mię­dzy dwoma spek­ta­ku­lar­ny­mi wy­da­rze­nia­mi spor­to­wy­mi, bę­dą­cy­mi rów­nież ele­men­tem ma­so­wej kul­tu­ry: Olim­pia­dą w Soczi oraz pił­kar­ski­mi mi­strzo­stwa­mi świa­ta, które w roku 2018 od­bę­dą się na ro­syj­skiej ziemi. Putin wszyst­ko to wcze­śniej za­pla­no­wał oraz wy­re­ży­se­ro­wał pro­pa­gan­do­wo. Ukra­iń­ski kry­zys zo­stał zręcz­nie wpi­sa­ny w kon­tekst oby­dwu wiel­kich im­prez. Nie cho­dzi bo­wiem o po­ka­za­nie Rosji jako kraju cy­wi­li­zo­wa­ne­go, lecz jako pań­stwa dyk­tu­ją­ce­go wa­run­ki gry w Eu­ro­pie i na świe­cie.

Sens gry Pu­ti­na zdra­dza jego wy­po­wiedź sprzed kilku lat na temat upad­ku ZSRR, które to wy­da­rze­nie uznał za naj­bar­dziej tra­gicz­ny mo­ment w hi­sto­rii Rosji. Przy­wód­ca Fe­de­ra­cji Ro­syj­skiej bę­dzie się zatem sta­rał od­bu­do­wać Zwią­zek Ra­dziec­ki w nieco zmo­dy­fi­ko­wa­nej wer­sji, a także bę­dzie pró­bo­wał po­dzie­lić Stary Kon­ty­nent na dwie stre­fy wpły­wów: ro­syj­ską oraz nie­miec­ką.

Po­dob­ną stra­te­gię po­la­ry­za­cji pró­bu­je już prze­cież for­so­wać w ukła­dzie glo­bal­nym, pró­bu­jąc wskrze­sić ry­wa­li­za­cję mię­dzy Rosją i Sta­na­mi Zjed­no­czo­ny­mi, spy­cha­jąc jed­no­cze­śnie na mar­gi­nes Chiny.

Ukra­ina stała się je­dy­nie ele­men­tem geo­po­li­tycz­nej gry Mo­skwy i jej pierw­szą od­sło­ną. Czymś w ro­dza­ju kozła ofiar­ne­go.

Roman Mańka

Autor jest pisarzem, a także dziennikarzem śledczym, politycznym i ekonomicznym, autorem głośnych książek: "Łańcuch poszlak. Wielka gra mafii i rosyjskich służb specjalnych" (wywiad rzeka z byłym szefem ABW, Bogdanem Święczkowskim) oraz "Strefa tabu. Największe afery III RP". Analizuje problemy korupcji, sieci klientelistycznych, zorganizowanej przestępczości mafijnej, a także służb specjalnych. W roku 2011 został wyróżniony w kategorii Najlepszy Dziennikarz Ekonomiczny w plebiscycie Stowarzyszenia Eksporterów Polskich.

za: http://wiadomosci.onet.pl/swiat/geopolityczny-plan-putina-reaktywacja-imperium-zla/x2q8l